شیان مەهدی کانیسارکی
ئەرێ تۆ وەکی چیرۆک نڤیسیەک یان ڕۆمان نڤیسەک، ئەڤ حەفت مژارە بۆ تە د گرنگن بۆ ناڤەڕۆکا بەرهەمێ تە ( چیا، گەلی، ئاڤ، زۆزان، دیرۆک، کەڤەنەشۆپی و جوگرافیا)؟! ئەڤ پەرتووکا یان دیوانا ب ناڤێ " حەفت تەبەق" کۆ ژ لایێ نڤیسکار " عەبدولقادر گیزەڕەشی" ڤە هاتییە ڤەهاندن و بەڕێز " موسەدەق توڤی" پێداچوون و پەراوێز لێ زێدەکرنە، گەنجینەیە یان فەرهەنگەکا هێژایە بۆ هەمی نڤیسکار و ڤەکولەرێن دڤێن خزمەتا زمانێ خۆ یێ کوردی"کرمانجی" بکەن، ب تایبەت ڕۆمان نڤیس و چیرۆک نڤیس، چونکی پشتڕاست دێ پێدڤی هەر حەفت مژارێن ل سەری مە باس لێ کرین بن، ئەڤجا ئەڤ بەرهەمە دێ هاریکارەکێ باش بیت بۆ زەنگینکرنا جوانیا ناڤەڕۆکا کارێ وان. ب تایبەت ئەگەر نڤیسەری دڤێت خزمەتا "مێژوو، جوگرافی و سرۆشتێ" وەلاتێ خۆ بکەت، دێ شێت دەڤەر و ناڤێ وان کارێکتەرێن تێدا بۆ خۆ ژێگریت. چونکی "گیزەڕەشی" ل جهەکی دیارکریە خۆ ناڤێ ڤێ دیوانێ ژی "حەفت تەبەق" ناڤێ چیایەکێ دەڤەرا زێباریا یە، بەلێ مەرەما وی پتر هەر حەفت مژارێن سەری بوون. هەر وەسا ژی بێی جیاوازی گەلەک " چیا، دۆل، نهال، ڕۆیبار...هتد" ژ هەر چوار پارچێن کوردستانێ هاتیتە بکارئینان دناڤ ڕێزک و مالکێن ڤان هەلبەستان دا. ژبلی پەیڤێن نوی و فلکلوری یێن کوردی، ئەز باوەرناکەم زمانەک ل جیهانێ ژ کوردیا شرین زەنگینتر هەبیت بۆ پەیڤێن سرۆشت، چاندنێ، جوتیاریێ و گۆندەواریێ.
هەلبەستڤانێ خودان شیان خودانێ شەل و شەپک و شالا پشتێ و ڕاپێچا کوردی(عەبدولقادر عەبۆ سەعید عەلی ئیسف عەبدولکەریم) ل 14ی کانوونا پاشین سالا 1941ێ ل گوندێ "گیزەڕەشێ" هاتییە سەر دونیایێ، د بنیات دا مالباتا وان ژ گۆندێ "دێریشکێ" یێ دەڤەرا بەرواری بالا چووینە کوردستانا باکور، کۆ سالا 1924ێ باپیرێ وی مەلا سەعید ژ ئەنجامێ هندەک ڕویدانان چوویە گیزەڕەشێ، ل ژیێ هەشت سالیێ ژ ئەنجامێ چاڤکولیێ و بکارئینانا دەرمانێن خراب ڕۆناهیا چاڤان ژ دەستدایە، سالا 1973ێ د ژیێ 32 سالیدا مالا وان دهێنە "جولەمێرگێ" لێ بنەجهـ دبن.
دێ هندەک نموونان ژوان بەیت و چوارینەیان بۆ خواندەڤانان دەین دیارکرن، داکۆ بابەت پتر یێ ڕوونبیت و هەولبدەت پەرتووکێ بخوینیت، نڤیسەر دەستپێدکەت و ل جهەکی دبێژیت:
چەند بالکێشە قەلەندەری
بالەکاتی چەند پشتدەری*
گەردی شێروان دۆلەمەری
دۆلاڤاژی* شێر حەیدەری
*پشتدەر: دکەڤیتە پارێزگەها سلێمانیێ.
*دۆلاڤاژی: ئەو نهالە یا سەرکردێ نەمر مەلا موستەفایێ بارزانی ل 3ی نیسانا 1932ێ داستانەکا مەزنا بەرخودانێ لێ تۆمارکری.
چیایێ ستوونان*و دەورەیە
هەم زنار و هزازەیە
ناڤسەرا گارەی* فرەیە
زۆزانێت خوەش ناڤ دا هەیە
*چیایێ ستووتان: دکەڤیتە ناڤسەرا گارەی.
*مەرەم ل گارەیی ڕێژگارێ دکەڤیتە دەڤەرا ئەرتووش.
پشت دا بانییا مێرووزێ
مێزوورینە ئەڤێ هوزێ
گازکا تێلێ* چییا قولووزێ*
زڤستانێ بەفرا تۆزێ
*گەزک: دوو سەرێن چیای و گەزکا تێلێ دکەڤیتە کێل و شنگێلان پشت چیایێ دەڤەرا بارزان.
*قولووز: تیی قولووز، جهەکە ژ چیایێ موسەکان سەر ب گۆندێ کانی هنارۆکێ یە، خەلکێ وی گۆندی مەسیحی بوون، لێ نوکە نەمایە، دکەڤیتە دەڤەرا مزووری ژووری.
دەست ئەڤرازە گەلیێ دێزێ*
کەریێت پەزی کەتن رێزێ
پەنیرێ وا و نووردزێ*
بازاریدا هاتن رێزێ
*گەلیێ دێزێ: ب دویراتیا 20کم ژ جۆلەمێرگێ دکەڤیتە ناڤبەرا جۆلەمێرکێ و گەڤەڕێ، بەر ب چیایێ جلۆڤە دچیت.
*نووردزێ: گۆندەکێ سەر ب باژێرێ وانێ ڤەیە.
ئەم دشێن گەلەک نموونێن دی ژ پەرتووکێ بینین لێ مە نەڤێت گەلەک درێژ ببیت. "گیزەڕەشی" نە ب تنێ ئەڤ پەرتووکە هەیە، لێ پێنج بەرهەم هەنە بناڤین (( دیوانا شەترەنجێ- بووکا بارانێ- فەلسەفا هەژدە هزار عالەمی-سەد سێ دەولەت ژ کۆرۆنایێ د ترسن- سوحبەتا سەد ئەشیرەتان"ئامادەیە بۆ چاپێ" )). ژ هەژیە بێژین ئەو پەراوێزێن مە نڤیسین ژلایێ ماموستا و نڤیسکار" موسەدەق تۆڤی" هاتینە زێدەکرن بۆ پەرتووکێ. هەروەسان پەرتووک ب پیتێن لاتینی ژی هاتییە نڤیسین.
پەرتووکا: دیوانا حەفت تەبەق
نڤیسین: عەبدولقادرێ گیزەرەشی
پێداچوون: موسەدەق تۆڤی
وەشان: ناڤەندا خانی یا ڕەوشەنبیری/2023
ژ.لاپەڕان: 140.