ئاکرێ نیوز:
دکتور هەژار حسن زێباری تایبەتمەندێ نەخۆشیێن زارۆکا ل قەزا ئاکرێ بۆ ئاکرێ نیوز ددەتە دیارکرن کو نەخۆشیا باقلکا نەخۆشیەکا قنیتی یە (x-linked recessive) پتر ل دەف کورا چێدبیت ژلایێ دایکێ ڤە دهێتە مروڤی،رەنگە زاروکێن خال وخالەتا ژی ئەڤ نەخۆشیە هەبیت،ئەڤ نەخۆشیە پتر ل وەلاتێن ئاسیا و وەلاتێن میدرینین یا بەربەلاڤە.
ئەڤ نەخۆشیە خوینێ تعل دکەت،ژبەر کێمبوونا ئەنزیمێ G6pd و تەپکێن خوینێ دشکێن و خوینا نەخۆشی کێم دبیت،بەلێ ئەگەر زاروک ئەنزیمێ وی یێ دروست بیت،باقلک یا ب مفایە رێژەکا زور یا پروتین و فولیک و ئاسن و مەگنسیۆم یا تێدا.
٭نیشانێن نەخۆشیا باقلکا:
ــ زەربوونا سپیلکا چاڤی
ــ رەنگێ نەخۆشی سپیدبیت
ــ گێژبوون
ــ رەنگێ میزا وی دێ تاری بیت وەکی یێ چایێ و یان کولایێ
دکتوری گۆت ژی ئەڤ نیشانە دهێنە دیارکرن پشتی (١ــ٢)روژا ژ خارنا باقکا یان هندەک خارن و دەرمانێن دی وەکی(باقلک،سماق،خنا،سلفا الکتریم ،نایتروفورانتوین، نفثالین،کلورامفینکۆل ، برایما کوین)یان رەنگە نەخۆشی تا و هەودان یان شەکر(DKA)ل نک تۆشبوویێ ڤێ نەخۆشیێ.
ئەڤ نیشانە ل نەخۆشەکێ بۆ نەخۆشەکێ دی یا جیاوازە هندەکا نیشانێن وان دژوارن و هندەک سڤکن،ئەو ژی دیف نەخۆشی دمینیت کا گەلەک خوارینە یان کێم.
٭چارەسەری:
نەخۆش دڤێت زویترین دەم بینە نەخۆشخانێ و دڤێت کانیولە بۆ بهێتەدانان و سێلان بهێتەدانان پشکنینا خوینا ویبهێتەکرن ئەگەر رێژا HB یا نەخۆشی ژ(7)ێ کێمتر بوو و رەنگێ میزێ یێ تاری بوو نەخۆش پێدڤی خوینێ یە و دێ خوینێ دەنێ.
ئاماژه داوێ چەندێ ژی پشتی نەخۆش باش دبیت رێژا خوینێ HB بلند دبیت و ئەگەر رێژا خوینێ پتری 10ێ بیت و زەربوون و گێژبوون نەمینیت و میزا وی یا ساف بیت نەخۆش دهێتە رەوانەکرن بۆ مال دگەل دانا هندەک دەرمانێن خوینێ بۆ ماوێ(١ـ ٢)هەیڤا،هەروەسا راپورتەکێ دەینە نەخۆشی کوئەڤ نەخۆشی یا هەی دگەل فایلەکێ کو کومەکا خارن و دەرمان هاتینە نڤیسین کو نابیت وان دەرمانان بخۆت.
پشکنینا خوینێ (G6PD enzyma assay) دڤێت بهێتە چێکرن پشتی(٢ـ٣)هەیڤا پشتی نەخۆش ساخلەم دبیت چونکی هەکە دگەل نەخۆشیێ چێکەت نەراست بیت رێژا ئەنزیمێ دێ بلند بیت بەلێ بەروڤاژی یا کێمە یان نورمالە.