دکتور عەدنان ئاکرەیی
ئه‌رێ ته‌دڤێت بێهنا ده‌ردكه‌ڤیت ژدەڤێ تە یا خۆش بیت وبێزاركرنێ ل جه‌م کەسێن ده‌وروبه‌ر درۆست نه‌كه‌ی؟ ئه‌ڤه چه‌ند پێنگاڤه‌كن بۆ بێهن خوشیا هه‌ناسێ:
1. گه‌له‌ك ئاڤێ ڤه‌خۆ: چونكی كاردكه‌ت وه‌ك پاقژكه‌ر بۆ ده‌ڤی وبه‌كتیریا دویردكه‌ت ژ گه‌ریێ وده‌ڤی، لێ باش بزانه كۆ هنده‌ك ڤه‌خارنێن بوتڵا بتایبه‌تی ڤه‌خارنێن گازی وڤه‌خارنێن هێزێ وقودیكێن چایا ته‌زی ماددێ تڕشیا سیتریك تێدایه ئه‌ڤا دبیته ئه‌گه‌رێ نه‌خۆشكرنا بێهنا ده‌ڤی ودڤێت خۆ ژ ڤان ڤه‌خارنا بپارێزی.
2. خوارنێن ساخلەم بخۆ: بتایبه‌تی كێمكرنا چه‌وریێ وزێده خارنا سه‌وزه‌واتی وفێقیێ تازه وبتایبه‌تی سێڤ ،گێزه‌ر، پتات وبروكولی. هه‌روه‌سا بكارئینانا پینگی (نعناع) زێده یا مفاداره بۆ بێهن خوشیا ده‌ڤی.
3. كێمكرنا كافاینێ (قه‌هوه، نسكافه، چایا ڕه‌ش) ئه‌ڤا ڕێژەکا زورا تڕشییا بخوڤەدگریت وئه‌گه‌رێ نه‌خۆشكرنا بێهنێ یه، وهه‌وڵبده پتر ڤه‌خارنێن كه‌سكاتیێ ل جهێ وێ بكاربینی وه‌ك چایا كه‌سك، بابونج، یانسون،..هتد چونكێ ڕێژه‌كا كێم یا تڕشیا تێدایه.
4. شویشتنا ڕۆژانه یا ده‌ڤ وددانا وبتایبه‌تی فڕچه‌كرنا لایێ ژور یێ ددانا
5. پیته‌دان ب پاقژكرنا ئه‌زمانی بتایبه‌تی فڕچه‌كرنا ئه‌زمانی ئه‌ڤا به‌رپرس ژ 80-90% ژ بێهن نه‌خوشیێ چونكی به‌كتیریا ب پشتا ئه‌زمانی ڤه دنیسیێن ودبنه هۆكارێ بێهنا پیس.
6. غه‌رغه‌ره‌كرنا گه‌ریێ وده‌ڤی ب وان ده‌رمانێن كۆ ماددێ زنك تێدابیت وماددێن كحولێ تێدا نه‌بیت.
7. به‌نیشته‌كی بجی كۆ یێ بێ شه‌كربیت وماددێ زیلیتول (xylitol) تێدا بیت چونكی به‌نیشت كاردكه‌ت ژبوی به‌رده‌وام ته‌ڕكرنا ده‌ڤی وکاراکڕنا ڕژێنێن تفێ، ئه‌ڤه‌ژی ڕێژا به‌كتریایێن ناڤ ده‌ڤی ئێكجار كێمدكه‌ت.
8. بكارئینانا جێلیێن بێهن خوشكرنا ده‌ڤی ئه‌ڤێن لسه‌ر ئه‌زمانی دادنێن یان ژی به‌خاخێن خۆشكرنا بێهنا هه‌ناسێ، كۆ دڤێت ئه‌ڤ مادده تێدابن :زیلیتول، زینك، ڤیتامین سی.
9. جگاره‌كێشانێ ڕاگره چونكی جگاره ژبلی بێهن نه‌خۆشیا نیكوتینێ دبیته ئه‌گه‌رێ هشكبوونا ده‌ڤی وته‌سکكرنا بوریێن وێ یێن خوینێ ولدیف دا ژکارکەفتنا ڕژینێن تفێ.
10. سه‌ره‌دانا نوژدارێ ددانا بشێوه‌كێ زوی ب زوی ژبوی پشكنینا زیاتر یا ده‌ڤ وددانان.